Wybory do Sejmików województw są przeprowadzone w Polsce od roku 1998, w związku z wprowadzeniem trójstopniowej struktury samorządu terytorialnego z województwami jako wspólnotami samorządowymi na poziomie regionalnym. Wybory te były przeprowadzane z wykorzystaniem systemu wyborczego bazującego na normach konstytucyjnych (choć tylko ogólnych), ustawie o samorządzie województwa oraz w ustawach: początkowo Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw a następnie ustawy Kodeks wyborczy.

System wyborczy (w węższym jego rozumieniu) składa się z następujących elementów:

• Struktury okręgów wyborczych (ich liczby, granic oraz liczby mandatów przeznaczonych do podziału w każdym z okręgów),
• Sposobu ustalania wyników wyborów (określają go formuła wyborcza i zawarte w niej elementy jak metoda wyborcza czy ustawowe progi wyborcze),
• Sposobu głosowania (inaczej uprawnień wyborcy podczas głosowania – ile posiada głosów, czy może je kumulować itp.).

Struktura okręgów wyborczych

Liczba radnych wybieranych w poszczególnych okręgach wynosiła od 5 do 15.



Formuła wyborcza

Wybory do sejmików województw w okresie 1998-2018 były przeprowadzane z wykorzystaniem formuły reprezentacji proporcjonalnej wykorzystującej metodę wyborczą d’Hondta. Podział mandatów następował oddzielnie w każdym z 41 okręgów wyborczych.

W wyborach tych zastosowano próg ustawowy odnoszący się do ważnie oddanych głosów w skali całego województwa. Aby wziąć udział w podziale mandatów, listy wyborcze danego komitetu (łącznie) musiały przekroczyć próg 5% ważnie oddanych głosów. Nie wprowadzono natomiast wyższego progu dla koalicji ani możliwości zwolnienia z obowiązku przekroczenia progu przez komitety wyborców zrzeszonych w organizacjach mniejszości narodowych.

Wyjątkiem były wybory przeprowadzone w roku 2006, w których zastosowano tzw. blokowanie list (tworzenie grup list). Komitety wyborcze mogły zdecydować, że w wyborach do danego sejmiku (każdego odrębnie) utworzą blok (grupę list). Jeżeli blok (grupa list) przekroczył próg 15% ważnie oddanych głosów w skali całego województwa, jego listy w każdym z okręgów były traktowane łącznie w trakcie podziału mandatów (zamiast liczby głosów każdej z list okręgowych komitetów tworzących blok uwzględniano sumę liczb głosów oddanych na listy wszystkich komitetów tworzących blok). Mandaty uzyskane przez blok list w danym okręgu były dzielone między listy poszczególnych komitetów w okręgu z wykorzystaniem metody Sainte-Laguë, jednak wyłącznie między te komitety, które przekroczyły „zwyczajny” próg wyborczy.

Sposób głosowania

Każdy z wyborców dysponował jednym głosem, który oddawał na wybraną listę wyborczą zgłoszoną przez komitet wyborczy w okręgu wraz ze wskazaniem konkretnego kandydata z tej listy, któremu udzielał poparcia. Na poziomie okręgów zastosowano zatem listy otwarte. Kandydaci z danej listy okręgowej komitetu obejmowali mandaty w kolejności liczby uzyskanych głosów. W przypadku zwolnienia mandatu, pierwszeństwo w jego objęciu przysługiwało kolejnemu kandydatowi z tej samej listy wedle liczby uzyskanych głosów.

Opracowanie: Maciej Onasz, na podstawie: Onasz Maciej, Inżynieria wyborcza w Polsce od roku 1989, Łódź 2017; Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw; Dz.U. 1998 nr 95 poz. 602 (z późn. zm.); Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy, Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112 (z późn. zm.).