System Wyborczy w wyborach do Sejmu RP 1993-1997
Wybory do Sejmu RP w okresie 1993-1997 były przeprowadzone z wykorzystaniem systemu wyborczego określonego przepisach konstytucyjnych oraz w ustawie Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. System wyborczy do Sejmu uległ radykalnym zmianom w porównaniu do zastosowanego w roku 1991. Całkowicie zmieniono strukturę okręgów wyborczych, zmieniono również formułę wyborczą – zarówno w odniesieniu do stosowanej metody wyborczej jak i wprowadzono próg wyborczy uprawniający do udziału w podziale mandatów na poziomie okręgów. Zmieniono również progi wyborcze dla listy krajowej.
System wyborczy (w węższym jego rozumieniu) składa się z następujących elementów:
- Struktury okręgów wyborczych (ich liczby, granic oraz liczby mandatów przeznaczonych do podziału w każdym z okręgów),
- Sposobu ustalania wyników wyborów (określają go formuła wyborcza i zawarte w niej elementy jak metoda wyborcza czy ustawowe progi wyborcze),
- Sposobu głosowania (inaczej uprawnień wyborcy podczas głosowania – ile posiada głosów, czy może je kumulować itp.).
Struktura okręgów wyborczych
W wyborach do Sejmu RP w okresie 1993-1997, obszar kraju został podzielony na 52 wielomandatowych okręgów wyborczych w których rozdzielano (łącznie) 391 mandatów. Pozostałe 69 mandatów było rozdzielane na poziomie całego kraju (jeden okręg ogólnopolski) na podstawie liczby głosów uzyskanych przez wszystkie listy okręgowe danych ugrupowań (nie głosowano oddzielnie na listy krajowe).
Podział na okręgi bazował na podziale kraju na województwa (których wtedy było 49). Jedynie w przypadku najludniejszych województw – Warszawskiego i Katowickiego – dopuszczono ich podział, przy czym granice okręgów nie mogły naruszać granic gmin (nie było wtedy jeszcze powiatów).
Najmniejszym okręgiem były Okręg nr 3 (Województwo bialskopodlaskie) oraz Okręg nr 7 (Województwo chełmskie) w których wybierano po 3 posłów, największym zaś Okręg nr. 1 (Miasto Stołeczne Warszawa), w którym wybierano 17 posłów. Średnia liczba mandatów w okręgach wyniosła 7,52 mandatu. 391 Mandaty były dzielone w poszczególnych okręgach wyborczych na podstawie liczb głosów uzyskanych przez listy poszczególnych komitetów w danym okręgu. Pozostałe 69 mandatów było rozdzielane na poziomie całego kraju (okręg ogólnokrajowy) między zgłoszone listy krajowe.
Głosy obywateli polskich glosujących poza granicami Polski były wliczane do okręgu 1 (Miasto Stołeczne Warszawa).
Szczegółowa lista okręgów wraz z liczbą mandatów została przestawiona w tabeli.
Formuła wyborcza
Wybory do Sejmu RP w latach 1993-1997 były przeprowadzane z wykorzystaniem formuły reprezentacji proporcjonalnej wykorzystującej metodę d’Hondta – zarówno w odniesieniu do 52 okręgów wyborczych jak i okręgu ogólnokrajowego. Podział mandatów następował oddzielnie w każdym z 52 okręgów wyborczych i oddzielnie na poziomie ogólnokrajowym.
W wyborach tych zastosowano próg ustawowy odnoszący się do ważnie oddanych głosów w skali całego kraju. Aby wziąć udział w podziale mandatów, listy wyborcze danego komitetu (łącznie) musiały przekroczyć próg 8% (komitet koalicji wyborczej lub 5% (pozostałe komitety). Do udziału w podziale mandatów między listy krajowe uprawniało uzyskanie przynajmniej 7% ważnie oddanych głosów w skali kraju.
Komitety wyborcze wyborców zarejestrowanych organizacji mniejszości narodowych miały prawo do zwolnienia z obowiązku przekroczenia wybranego progu (albo uprawniającego do udziału w podziale mandatów w okręgach albo uprawniającego do udziału w podziale mandatów między listy krajowe).
Sposób głosowania
Każdy z wyborców dysponował jednym głosem, który oddawał na wybraną listę wyborczą zgłoszoną przez komitet wyborczy w okręgu wraz ze wskazaniem konkretnego kandydata z tej listy, któremu udzielał poparcia. Na poziomie okręgów zastosowano zatem listy otwarte. Kandydaci z danej listy okręgowej komitetu obejmowali mandaty w kolejności liczby uzyskanych głosów. W przypadku zwolnienia mandatu, pierwszeństwo w jego objęciu przysługiwało kolejnemu kandydatowi z tej samej listy wedle liczby uzyskanych głosów. Inaczej wyglądała sytuacja w odniesieniu do list krajowych. Wyborca nie oddawał na nie oddzielnego głosu a głos na listę okręgową automatycznie oznaczał również poparcie listy krajowej. Mandaty przyznane poszczególnym listom krajowym były przyznawane kandydatom w kolejności umieszczenia na liście (z wykluczeniem tych kandydatów, którzy uzyskali mandaty w okręgach wyborczych). Zastosowano zatem listy zamknięte.
Opracowanie: Maciej Onasz, na podstawie: Onasz Maciej, Inżynieria wyborcza w Polsce od roku 1989, Łódź 2017.
fot. Krzysztof Białoskórski
Udostępnij
